Wat is een sinterklaasgedicht?

Definitie sinterklaasgedicht

Een sinterklaasgedicht is een rijmend gedicht dat dient als begeleidend schrijven bij een sinterklaascadeau.

Toelichting definitie sinterklaasgedicht

Voor een sinterklaasgedicht gelden een aantal regels met betrekking tot de vorm en inhoud. In die zin kan het sinterklaasgedicht ook gezien worden als dichtvorm.

Vormregels sinterklaasgedicht

Wie voor Sinterklaas gedichten gaat schrijven, zal moeten rijmen. Het vrije vers is niet geschikt als sinterklaasgedicht. Eindrijm is de belangrijkste vormvereiste. Daarbinnen geldt geen voorgeschreven rijmschema, maar de stelregel luidt wel: hoe eenvoudiger, hoe beter. Daarom is het meest eenvoudige rijmschema (aabbccddee etc.) het meest geschikt voor een sinterklaasgedicht.

Aankomst boot van Sinterklaas, antieke prent

Iets complexer rijmschema's als abab cdcd efef etc. en abba cddc effe etc. of aab ccb dde ffe etc. zijn ook nog toegestaan, maar hou dan wel rekening met je doelgroep. De gemiddelde ontvanger van een sinterklaascadeau zal over het algemeen weinig ervaring hebben met het lezen van poëzie. Ingewikkelde rijmschema's kunnen dan alleen maar ten koste gaan van de waardering van een gedicht.

Met betrekking tot de regellengte en het aantal versregels gelden voor een sinterklaasgedicht ook geen strenge regels. Wel is het aan te raden om voor Sinterklaas gedichten te schrijven die niet te lang zijn. Onderdeel van de traditie is namelijk dat de ontvanger van een sinterklaascadeau het begeleidende gedicht hardop voorleest tijdens het Sinterklaasfeest. Als iemand tijdens Sinterklaas gedichten moet voordragen die veel te lang zijn, dan kan dat ten koste gaan van de feestvreugde.

TIP: Kant-en-klare sinterklaasgedichten
Een bonte verzameling sinterklaasgedichten voor jong en oud.

TIP: Dichten doe je zo
Wil jij leren goede gedichten te schrijven? Dan is Dichten doe je zo een absolute aanrader.

Inhoudelijke regels voor een sinterklaasgedicht

Zelfs als Sint Nicolaas gebruikmaakt van een ghost writer, dan doen wij altijd alsof het gedicht is geschreven door Sint Nicolaas zelf of door één van zijn medewerkers die om onbekende redenen allemaal Piet heten. Voor de ondertekening zijn verschillende varianten mogelijk: De Sint, Sinterklaas, Sint Nicolaas, Zwarte Piet (of simpel Piet voor degene die moeite hebben met het bijvoeglijke naamwoord Zwarte), Pakjes Piet etc.

Intocht van Sinterklaas, antieke prent

Verder is een sinterklaasgedicht altijd gericht aan de ontvanger van een sinterklaascadeau. Daarom begint een sinterklaasgedicht altijd met een informele aanhef ('Beste ...' of 'Lieve ...'). Een formele aanhef als 'Geachte ...' zal weinig voorkomen bij sinterklaasgedichten.

Ten slotte gaat een sinterklaasgedicht meestal over de persoon die het sinterklaascadeau ontvangt en/of over de inhoud van het sinterklaascadeau.

Traditie van het sinterklaasgedicht

Meer dan 50% van de Nederlandse bevolking viert jaarlijks Sinterklaas. Dat zijn ruim 8 miljoen mensen. Een groot deel hiervan schrijft voor Sinterklaas gedichten. Deze traditie gaat terug tot de 18e eeuw.

In de oudste sinterklaaspoëzie gaat het er vooral om het gedrag van jonge lezers te corrigeren. De Sint zelf komt niet eens ter sprake. Het betreft een dialoog tussen twee kinderen die toevallig ook Piet en Klaas heten en is van  Hiëronymus van Alphen (1746-1803) (zie Was getekend, Sint en Piet, archief Trouw).
Het eerste gedicht van "Sinterklaas", dat bekend is duikt op in het verhaal Sint Nikolaas uit 1810. Het gaat over een jongen die zijn zusje pest. Voor straf krijgt hij in zijn schoen een roe mét een gedichtje:

Sint Niklaas houdt goede wacht,
Wie zijn kinderpligt betracht,
Of verwaarloost: stoute blaagen
Kunnen nimmer hem behaagen;
Dezen brengt Hij, in den schoê,
Niets dan slechts een berken roe.

Vanaf die tijd begon Sinterklaas en het sinterklaasgedicht een opvoedmiddel te worden. Ook in de huidige tijd blijkt het sinterklaasgedicht nog vaak een moraliserende strekking te hebben ook al betreft het nu meer volwassenen dan kinderen. De socioloog Herman Vuijsje analyseerde 650 gedichten die geschreven waren in 1982 en 1983 en constateert dat de helft van de verzen spottend van toon is of een moraliserende strekking bezit. Ook geven de gelegenheidsdichters op 5 december regelmatig commentaar op maatschappelijke ontwikkelingen.

Illustratie bij definitie Sinterklaasgedicht
Intocht van Sinterklaas in Amsterdam op 20 november 1965 (bron: Nationaal Archief)

Vanaf eind 1800 komt het meer in zwang om ook oudere kinderen en volwassenen plagend te kritiseren in een sinterklaasgedicht, wat aantrekkelijk is vanwege de anonimiteit maar ook wordt het sinterklaasgedicht wel gebruikt door verliefde mannen die hun aanbedene slechts via het sinterklaasfeest (dus ook anoniem) iets durven geven. Dat laatste verwijst naar het zeventiende-eeuwse gebruik bij verliefde jongeren om een (soms heimelijk) aanbeden meisje of jongeman met Sinterklaas een vrijer/vrijster van speculaas te geven als gebaar van grote genegenheid.

illustratie-definitie-sinterklaas-gedicht-2

Na circa 1940 verschenen er handleidingen voor het dichten van sinterklaasrijmen bijvoorbeeld door dichters als Han G.hoekstra en Ernst van Altena.

Professionele dichters en Sinterklaas 

Bekende dichters die een sinterklaasgedicht hebben geschreven zijn onder andere Bernlef, Ed Hoornik, Pierre Kemp, Paul van Ostaaijen, A. Roland Holst, Alex de Roode en Ilse Starkenburg. Allen hebben zij meegedaan aan de bundel Sinterklaas, De mooiste Sinterklaasgedichten uit de Nederlandse literatuur, samengesteld door Arie Bijl en Jan de Bas.

Van Kees Stip is het volgende komische sinterklaasgedicht waarin de Sint in gesprek is met zijn trouwe witte viervoeter:

Het schimmelpaard van Sinterklaas
ontmoette plotseling zijn baas
"Ik ben" zo sprak de Sint beknopt,
"per vliegtuig uit de lucht gedropt"
- "Dat dacht ik al," sprak toen dat paard:
"U hebt een droplucht aan uw baard".

LEESTIP: Sinterklaas
De mooiste gedichten over Sinterklaas uit de Nederlandse literatuur.

Sinterklaas gedichten of sinterklaasgedichten

Het is u misschien opgevallen dat wij sinterklaasgedicht consequent met een kleine letter schrijven. Wij sluiten hierbij aan bij het advies van Onze Taal dat zegt dat samenvoegingen met Sinterklaas (bijv. sinterklaasgedicht, sinterklaascadeau, sinterklaasliedje etc.) altijd dienen te worden geschreven met een kleine letter tenzij wij het feest zelf bedoelen (bijv. Sinterklaasfeest, Sinterklaasavond). In de praktijk komt Sinterklaasgedicht met een hoofdletter ook vaak voor en ook Sinterklaas gedicht met een spatie is een veelvoorkomende schrijfwijze.


Gerelateerd:


AANMELDEN NIEUWSBRIEF